์ต๊ทผ NAVER DEVIEW 2023 ์ปจํผ๋ฐ์ค์ ๋ค๋ ์๋ค. ์ฐธ๊ฐ ์ ์ฒญ์ด ๊ฑฐ์ ์๊ฐ ์ ์ฒญ ๊ธ์ด์๋๋ฐ ์ด ์ข๊ฒ ํฐ์ผ์ ์ป๊ฒ ๋์๋ค.
DAY1์์ ์์นด์ Continual Learning ๊ด๋ จ ์ธ์ ์ ํฅ๋ฏธ๊ฐ ์๊ฒจ์ ๋ฐํ๋ฅผ ๋ฃ๊ณ ๋ฆฌ๋ทฐ๋ฅผ ํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค.
- ํ์ฌ : NAVER DEVIEW 2023 DAY 1
- ์ธ์ : ์ด๋ฑํ์ AI๋ชจ๋ธ ๊ณ ๋ฑํ๊ต ๋ณด๋ด๊ธฐ: Continual Learning์ผ๋ก ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฑ์ฅํ๋ AI ์์คํ ๋ง๋ค๊ธฐ
- ์นดํ ๊ณ ๋ฆฌ : AI/ML, DATA
AI ์์คํ ์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ก์ด task๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ฉด ๋ชจ๋ธ์ ์ ๋ฐ์ดํธํ๊ณ ์ฌํ์ต์์ผ ๋ค์ ๋ฐฐํฌํ๋ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ์ผํ๋๋ฐ, ์ด๋ ๊ต์ฅํ ๋ญ๋น์ ์ธ ์ผ์ด๋ผ continuous AI system์ ํ์์ฑ์ด ๋๋๋๊ณ ์๋ค. ์์นด์์๋ ์นด์ ฐ์ด๋ง ๋๋ฉ์ธ์์ ๊ฐ๋ฐ์์ ๋ฆฌ์์ค๋ฅผ ์ต์ํํ๊ธฐ ์ํด ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฑ์ฅํ๋ AI system์ ๊ตฌ์ถํ๋ค๊ณ ํ๋ค.
# ์นด์ ฐ์ด๋ง ๋๋ฉ์ธ
๋ฐํ์์๋ ์์นด์ ์นด์ ฐ์ด๋ง ๋๋ฉ์ธ์ ๋ํด์๋ ์ค๋ช ํด์ฃผ๋๋ฐ ์๋นํ ํฅ๋ฏธ๋ก์ ๋ค. ์์นด๋ฅผ ์ด์ฉํด๋ดค๋ค๋ฉด ์ ์ ์๋๋ฐ, ๊ณต์ ์ฐจ๋์ ์ด์ฉํ๊ธฐ ์ ํ๋ก ์ฐจ๋ ์ํ๋ฅผ ์ดฌ์ํ์ฌ ์ดํ์ ์ ๋ก๋ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ด ๋ ์ ์ ๋๋ ์ฐจ๋ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ถ๋ฅํด์ ์ฐจ๋์ ๊ด๋ฆฌ์ ํ์ฉํ๋ค๊ณ ํ๋ค. ์ฐจ๋์ด ํ์๋๊ฑฐ๋ ์ค์ผ๋์์ ๋ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ๋์ฒํ๊ธฐ ์ํด ํ์์ ์ธ ๊ณผ์ ์ด๋ค.
์ผํ ์๊ฐํด๋ดค์ ๋ ์ฝ์ง ์์ ํ๋ก์ ํธ๋ผ๊ณ ์๊ฐํ๋ค. ์ฐจ๋๋ง๋ค ์๊น์๋ ๋ค๋ฅด๊ณ ์ผ์ธ์์ ์ ์ ๊ฐ ์ง์ ์ดฌ์ํ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ค์ํ ํ๊ฒฝ์ด ๋ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
# ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฑ์ฅํ๋ AI ์์คํ
์์ ์ดํด๋ณธ ์นด์ ฐ์ด๋ง ๋๋ฉ์ธ์์์ AI ์์คํ ์ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ ๋ฐ์ดํธํ๊ธฐ ์ํด ์์นด๋ "์๋ ์ ์ ์ ํผ๋๋ฐฑ์ ๋ชจ๋ ๋ชจ์ ๋ชจ๋ธ์ ์ฌํ์ตํ๊ณ ์ถ๋ค" ๋ผ๋ ์๊ฐ์ ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด task์ ๋ฌด๊ดํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ฑธ๋ฌ๋ด๊ณ ๋ ์ด๋ธ๋ง ์์ ์ ํ๊ณ ๋ชจ๋ธ์ ์ฌํ์ต์์ผ์ผ ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ผ๋ จ์ ๊ณผ์ ๋ค์ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์งํํ๊ธฐ ์ํด ์๋์ ๊ฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ค์ ์ฌ์ฉํ๋ค๊ณ ํ๋ค.
1. Task ์ ๋ฌด๊ดํ ๋ฐ์ดํฐ ํํฐ๋ง : Out-of-Distribution(OOD) ๊ธฐ์ ์ฌ์ฉ
์ผ๋ฐ์ ์ธ Image classifier๋ ํ์ต ์ ๋ฏธ๋ฆฌ ์ ์๋ ํด๋์ค ์ค ํ๋๋ก ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ถ๋ฅํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฏธ๋ฆฌ ์ ์๋ ์ข ๋ฅ์ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ์๋๋ผ๋ฉด ์ด๋ฏธ์ง ๋ถ๋ฅ๊ธฐ๊ฐ ๋ถ๋ฅํด๋ผ ์ ์๋ค. ์ฝ๊ฒ ์๊ธฐํ๋ฉด ๊ฐ์์ง์ ๊ณ ์์ด๋ฅผ ๋ถ๋ฅํด๋ด๋ ์ฌ์ง์ ๋ค๋ฅธ ๋๋ฌผ ์ฌ์ง์ด๋ ์ฌ๋ฌผ ์ฌ์ง์ ๋ฃ๋๋ผ๋ ๊ฐ์ ๊ณ ์์ด ์ค ํ๋๋ก๋ง ๋ถ๋ฅํ๋ค๋ ๋ป์ด๋ค.
์นด์ ฐ์ด๋ง ๋๋ฉ์์์๋ ์๋ฌด๋๋ ์ ์ ๊ฐ ์ง์ ์ดฌ์ํ ์ฌ์ง์ ์ ๋ก๋ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ task์ ๋ฌด๊ดํ, ์ฆ ์ฐจ๋ ์ฌ์ง์ด ์๋ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ์ ๋ก๋๋๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ค. ์ด๋ฌํ task์ ๋ฌด๊ดํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํํฐ๋งํ๊ธฐ ์ํด OOD ๊ธฐ์ ์ ์ฌ์ฉํ๋ค๊ณ ํ๋ค.
OOD ์ญ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๊ต์ฅํ ๋ง์ด ์งํ๋ ๊ธฐ์ ๋ก ํ์ต ๊ณผ์ ์์ OOD๋ฅผ ๊ฑธ๋ฌ๋ด๊ธฐ ์ ํฉํ ๋ชจ๋ธ์ ๋ง๋๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ ์์ง๋ง ๊ฐ์ฅ ๊ฐ๋จํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด๋ฏธ ํ์ต๋ ๋ชจ๋ธ์์ ์ธํผ๋ฐ์ค ์ ๋ชจ๋ธ ์ถ๋ ฅ ๊ฐ์ผ๋ก OOD๋ฅผ ๊ฑธ๋ฌ๋ด๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ๋ชจ๋ธ์ ์ถ๋ ฅ์ ๋ฏธ๋ฆฌ ์ ์๋ ํด๋์ค์ ํด๋นํ๋ confidence socre๋ฅผ ๋ํ๋ด๋๋ฐ ์ด ๊ฐ์ด ํน์ threshold ๋ณด๋ค ๋ฎ์ ๊ฒฝ์ฐ OOD ๋ฐ์ดํฐ๋ก ๊ฐ์ฃผํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ์๊น ์๊ธฐํ ๊ฐ์์ง, ๊ณ ์์ด ๋ฌธ์ ์์ ๊ฐ์์ง๋ ๊ณ ์์ด๋ ์๋ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ๋ค์ด์จ๋ค๋ฉด ๋ ํด๋์ค ๋ชจ๋ confidence score๊ฐ ๋ฎ์ ํ๋ฅ ์ด ๋์ํ ๋๊น. ๋ฌผ๋ก ์ด ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ต์ฅํ ๊ฐ๋จํ์ง๋ง ์ฑ๋ฅ์ด ๊ทธ๋ฆฌ ์ข์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์๋๋ค. ํ์ง๋ง, ์นด์ ฐ์ด๋ง ๋๋ฉ์ธ์์๋ ์ฐจ๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ์ฐจ๋์ด ์๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฐ์ดํฐ ๋ถํฌ ์ฐจ์ด๊ฐ ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฝค ์ข์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ด๋ ๊ฒ ๊ฐ๋ค. ์ญ์ ์ฝ์ง๋ง ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์ต๊ณ ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค.
์ด๋ฌํ OOD Detection ๊ธฐ์ ๋ก ๋ถ๋ฆฌ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ณ๋๋ก ๋ถ์ํ๊ณ ์๋์ ์ ๊ฐ ์์ฑํ๋ ํผ๋๋ฐฑ์ ์์ด ๊ฐ์ํ๊ณ ์ธํผ๋ฐ์ค ๊ฒฐ๊ณผ์ ํ๋ฆฌํฐ๊ฐ ํฅ์๋๋ ์ด์ ์ ์ป์๋ค๊ณ ํ๋ค.
2. ํจ์จ์ ์ธ ๋ฐ์ดํฐ ์์ง : Data Retriever ์ฌ์ฉ
๋ชจ๋ธ ์ฑ๋ฅ์ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ฌํ์ต์ฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํด์ผํ๋๋ฐ ์ด ๊ณผ์ ์์ ๋น์ฉ๊ณผ ์๊ฐ์ด ๋ง์ด ์์๋๋ค. ์๋ฌด ๋ฐ์ดํฐ๋ ์์งํ๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ ๋ชจ๋ธ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์ํด์ ๋ถ์กฑํ ๋ถ๋ถ์ ํ์ ํ๊ณ ํ์ํ ๋ฐ์ดํฐ ์์ฃผ๋ก ์์งํด์ผ ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๊ฐ์ฅ ๋ฌด์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ฌ๋์ด ์ฌ๋ฌ๋ช ๋ฌ๋ผ๋ถ์ด ์ ์ ํ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๊ณจ๋ผ๋ด๋ ๊ฒ์ธ๋ฐ ์ด๊ฑด ์ ๋ง ํ๋ ์ผ์ด๋ค.
์์นด์์๋ ์ฌํ์ต ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์์งํ๊ธฐ ์ํด Image Retriever๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋๋ฐ ์ฝ๊ฒ ๋งํด ์ ๋ง์ ์ด๋ฏธ์ง ๋ญ์น ์์์ ์ํ๋ ์ด๋ฏธ์ง ์ ํ์ ์ฐพ์๋ด๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ์ด ๋ํ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ ํ์ฉํ๋๋ฐ, ์ฐ์ ์๋ง์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ์๋ Unlabeled pool๊ณผ ํ๊ฒ ๋ฐ์ดํฐ(์ํ๋ ์ ํ์ ๋ฐ์ดํฐ) ์๋์ ์ค๋นํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ ๋ฐ์ดํฐ ์ง๋จ์ Image representation ์ฑ๋ฅ์ด ์ข์ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ ํต๊ณผ์์ผ ์ด๋ฏธ์ง๋ค ๊ฐ์ ์ ์ฌ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ๋ค. ์ฆ, ๋ ์ด๋ธ๋์ง ์์ ์๋ง์ ๋ฐ์ดํฐ ์์์ ๋ด๊ฐ ๋ฏธ๋ฆฌ ๊ณ ๋ฅธ ํ๊ฒ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ ์ฌ๋๊ฐ ๋์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๊ฑธ๋ฌ๋ด๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๋ฌผ๋ก ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ representation ์ฑ๋ฅ์ด ์ผ๋ง๋ ์ข์์ง์ ๋ฐ๋ผ retriever์ ์ฑ๋ฅ์ด ๋ฌ๋ผ์ง๊ฒ ์ง๋ง 1์ฐจ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ฑธ๋ฌ๋ด๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ต์ฅํ ์ฌ์ฉํด๋ณผ๋งํ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ผ ์๊ฐํ๋ค.
์ด๋ฌํ Data Retriever ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋น๋ฐฉ์ธ์ด๋ ๋์ด ๋ฌป์ ์ฐจ๋์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ฐพ์๋ด์ด ๋ ์ด๋ธ๋ง ๋ฆฌ์์ค๋ฅผ ์ค์ด๋๋ฐ ์ฑ๊ณตํ๋ค๊ณ ํ๋ค.
3. ์๋ก์ด ํด๋์ค๋ฅผ ํฌํจํ๋ AI ๋ชจ๋ธ ์ฌํ์ต : Continual Learning
๋ง์ง๋ง์ ์๋ก์ด ํด๋์ค๋ฅผ ํฌํจํ๋ AI ๋ชจ๋ธ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ฌํ์ตํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ธ continual learning์ ๊ดํ ๋ด์ฉ์ด๋ค. ๊ฐ์์ง์ ๊ณ ์์ด๋ง ๋ถ๋ฅํ๋ ๋ชจ๋ธ์ ์ฌํ์ตํด์ ๊ฐ์์ง, ๊ณ ์์ด, ํ ๋ผ๋ฅผ ๋ถ๋ฆฌํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ธ ์ข ๋ฅ๋ก ๋ ์ด๋ธ๋ง๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ๋ชจ๋ธ์ ์ฌํ์ตํด์ผ ํ๋๋ฐ ๋งค๋ฒ ๋ชจ๋ธ์ ์ฒ์๋ถํฐ ์ฌํ์ต์ํค๋ ๊ฒ์ด ๊ต์ฅํ ๋ญ๋น์ ์ด๋ค. ์ด๋ฏธ ๋ชจ๋ธ์ด ๊ฐ์์ง์ ๊ณ ์์ด๋ฅผ ๋ถ๋ฆฌํ๊ธฐ ์ํ knowledge๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ณ ์์ผ๋ ํ ๋ผ๋ง์ ๋ถ๋ฅํ๊ธฐ ์ํ knowledge๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ํ์ต์ ์์ผ๋ณด์๋ ๊ฒ์ด continual learning์ ๊ฐ๋ ์ด๋ค.
๊ทธ๋ฅ ์๋ก์ด task๋ฅผ ๊ณ์ ํ์ต์ํค๋ฉด ์๋๋๊ณ ? ํ๋์ ๋ชจ๋ธ์ด ์ฐ์์ ์ผ๋ก ์ฌ๋ฌ task๋ฅผ ํ์ตํ๋ฉด ๊ฐ์ฅ ์ต๊ทผ์ ํ์ตํ task์ ์ฑ๋ฅ์ ๋์ง๋ง ์ด์ task์ ์ฑ๋ฅ์ ๋จ์ด์ง๋ catastrophic forgetting์ด๋ผ๋ ํ์์ด ๋ฐ์ํ๋ค. ์ด๋ ค์ด ๋ง์ ์ฐ์ง ์์๋ ์ฐ๋ฆฌ๋ ์ํ ๊ณต๋ถํ๋ค๊ฐ ๊ฐ์๊ธฐ ์์ด๋ฅผ ๊ณต๋ถํ๋ฉด ํ์๋ ์ํ ๋ฌธ์ ์ค ์ผ๋ถ๋ ์๊ฒ ๋๋๊น ์ฌ๋๊ณผ ๋น์ทํ๋ค๊ณ ๋ณด๋ฉด ๋๋ค.
์๋ฌดํผ continual learning ์ฐ๊ตฌ ๋ถ์ผ์์๋ ์ด๋ฌํ catastrophic forgetting ํ์์ ๋ง๊ธฐ ์ํ ์ฌ๋ฌ ์๋๋ฅผ ํด์์ผ๋ฉฐ, ๋ณธ ๋ฐํ์์๋ ์ธ๊ฐ์ด ๊ธฐ์ต์ ํ์ฑํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ชจ์ฌํด ์ฅ๊ธฐ๊ธฐ์ต๊ณผ ๋จ๊ธฐ๊ธฐ์ต๋ฅผ ์ ์ฅํด knowledge๋ฅผ ์ฃผ๊ณ ๋ฐ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ๋ค.
์ ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ฅ๊ธฐ๊ธฐ์ต์ ๋ด๋นํ๋ General Representation ๋ชจ๋๊ณผ ๋จ๊ธฐ๊ธฐ์ต์ ๋ด๋นํ๋ Guiding ๋ชจ๋๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. Guiding ๋ชจ๋์ด ์๋ก์ด task๊ฐ ๋ค์ด์ฌ ๋๋ง๋ค ์ถ๋ ฅ feature์ variance๋ฅผ ๋ณด๊ณ task-specificํ ์ง์์ ์๋ ค์ค๋ค. ์ด ์ญ์ General Prepresentation ๋ชจ๋์ ์ฑ๋ฅ์ด ์ ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ key๊ฐ ๋ ๊ฒ ๊ฐ๋ค. ๋ํ ์๋ก์ด task๊ฐ ๋ง์์ง์๋ก ๋ถ๋ฆฌํด์ง๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๊ธฐ๋ ํ๋ค.
์ ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋ฒ ์ด์ค๋ผ์ธ ๋๋น ์ข์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ฌ์ฑํ๋ค๊ณ ํ๋ค. ์์ฌ์ด ์ ์ ์์ง ๋ฆฌ์์น ๋จ๊ณ์ ๊ทธ์ณค์ผ๋ฉฐ ํ์ค ๋ฌธ์ ์ ๋์ ํ๊ธฐ์๋ ์์ง์ ์ด๋ ค์ด์ ์ด ๋ง๋ค๊ณ ํ๋ค.
์ค๋๋ง์ ๋น๋๋ฉด์ผ๋ก ๋ฐํ๋ฅผ ๋ค์ผ๋ ์ง์ค๋ ์๋๊ณ ๊ธฐ๋ถ์ด ์ข์๋ค. ํนํ ๋ฐํ์ ๋ถ์ ํผํฐ ์คํฌ์ด ๊ต์ฅํ ์ข์์ ๋ง์ํด์ฃผ์๋ ๋ด์ฉ์ด ๊ท์ ์์ ๋ค์ด์๋ค.
๋ด์ฉ์ ์ผ๋ก๋ AI ์์คํ ์ ์ ์ง ๋ณด์ํ๊ธฐ ์ํด ๋ค๋ฅธ ํ์ฌ์์๋ ์ด๋ค ๋ ธ๋ ฅ์ ํ๊ณ ์๋์ง ์ ์ ์๋ ์๊ฐ์ด์ด์ ๊ต์ฅํ ์ ์ตํ๋ค. ํนํ ๋ด ๊ธฐ์ค์๋ Data retriever๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๋ฐ์ดํฐ ์์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์ค๋ฌด์ ํ์ฉํ๊ธฐ ์ข์ ๊ฒ ๊ฐ์์ ๊ต์ฅํ ํฅ๋ฏธ๋ก์ ๋ค.